Ma’lumki, adabiyotshunoslik fani filologiyaning mustaqil, muhim sohalaridan biri hisoblanadi. Uning tadqiq ob’ekti eng avvalo badiiy asardir. Adabiyotshunslik adabiyotni tadqiq etish xususiyatiga ko’ra bir-biri bilan bog’liq bo’lgan, ayni chog’da farqlanib turuvchi uchta muhim tarkibiy qismdan tashkil topadi. Bular quyidagilardir: Adabiyot tarixi, adabiyot nazariyasi va adabiy tanqid.

Malakaviy bitiruv ishining bosh maqsadi o’rganish obyekti qilib olingan o’zbek tilining badiiy tasvir vositalarini to’liq o’rganib chiqish va ulardan o’xshatishga to’xtalib, badiiy asarlardan misollar to’plab kortatika qilish va tahlil talqinini berish.

Til kishilarning eng muhum aloqa vositasi” jumlasida tilning ijtimoiy mohiyati, uning vazifasi to’la o’z ifodasini topganligi barchaga ayondir. Til oddiy aloqa vositasi bo’lmasdan, balki kishilarning eng muhum aloqa vositasi hamdir. Darhaqiqat, kishilar o’zaro aloqada turli vositalardan foydalanadilar. Ammo bular ichida til eng muhum vositadir

Tadqiqotning asosiy maqsadi boshqa yondosh turkumlar tizimida so’z-gapning o’rnini belgilash hamda maskur turkumning lingvistik tabiatini muayyanlashtirishdan iborat.

Reportaj janri bugungi kun hayotini aks ettirishi, jonliligi, ta’sirchanligi, til vositalaridan foydalanishdagi o`ziga xosligi bilan ajralib turadi. Shuni hisobga olib, gazeta reportaj janri matnlarida leksik-frazeologik til birliklari, jumladan, sinonim so`zlar, ayrim tasviriy vositalar, frazeologizmlarning uslubiy xususiyatlarini yoritishni maqsad qildik.

Mazkur dissertatsiya ishi bir tarkibli gaplar stilistikasi bilan bog`liq bo`lgan bir qator masalalarni hal etishni o`z oldiga maqsad qilib qo`yadi. Ushbu dissertatsiya ishida o`zbek tilidagi egasi topiladigan gaplarni - shaxsi aniq, shaxsi noaniq, shaxsi umumlashgan gaplarni stilistik yo`nalishda tadqiq etish maqsad qilib qo`yilgan.

Har qanday adib ijodining moxiyatini uning shaxsiyatidan qidirgan ma’qul. Negaki, ijodkor hamisha o’z shaxsiyati doirasida va uning darajasida mavjud bo’ladi. Chunki ijod jarayoni va uning natijasida ham asosan yaratuvchi shaxsning qirralari namoyon bo’ladi. Rauf Parfi she’rlari sinchiklab o’qilsa, shoirning hamishalik norozilik ruxi sezilib turadi.

Ushbu magistrlik dissertatsiyasining maqsadi yurtimizda nashr etilayotgan ayrim nodavlat gazetalar materiallarining stilistik xususiyatlarini o`rganish, badiiy-publitsistik janrlarning janriy va lingvistik xususiyatlarini ko`rsatish, xususan, ocherk, lavha, feleton kabi janrlarning stilistik xususiyatlarini tahlil etishdan iboradir.

Mustaqillik yillarida o`zbek tilining lug`at sostavi va asosiy lug`at fondi boyidi. Tilimizning besh jildlik izohli lug`ati, imlo lug`ati, qiyosiy lug`atilari chop etildi. Umumta`lim maktablarining ona tili va adabiyot darsliklari yangi tahrirdan chiqdi.

Ishning maqsadi bugungi kun reklamalari yosh avlodning tarbiyasiga ta`sir qiluvchi ayrim omillarga ega. Masalan, ularning savodxonligini oshirishda yoki salbiy ta`sir ko`satishda ahamiyati katta. Bu omillarni izlab topish va ularning hamma jihatlarini o`rganib chiqish va bartaraf qilish yo`llarini ishlab chiqish ishning asosiy maqsadi hisoblanadi.

O’zbek tili leksikografiyasida erishilgan yutuqlarga tayangan holda izohli lug’atlarda berilgan taqlidiy so’zlarni qiyosiy talqin etish va shu asosda mazkur so’z turkumining o’zbek tili lug’at boyligida tutgan o’rnini belgilash.

Ushbu tadqiqotda ko`zda tutilgan maqsad murakkablashgan sodda gapni yuzaga keltiruvchi birliklar – uyushiq va ajratilgan izoh bo`laklar, undalma va kirishlar, kiritmalarda aksiologik modallikning namoyon bo`lish holatlarini o`rganish, tahlil qilish, sub’yektiv modallikning o`ziga xos ma’noviy imkoniyatlarini va pragmatik xususiyatlarini yoritishdan iborat. Shunga muvofiq, tadqiqot ishida quyidagi vazifalarni bajarish ko`zda tutildi:

Tadqiqotning asosiy maqsadi boshqa yondash turkumlar tizimida ravishning o`rnini belgilash hamda mazkur turkumning lingvistik tabiatini muayyanlashtirishdan iborat.

Abdulla Qodiriy o’zbek milliy romaniga asos solgani, uning yaqin kelajakdagi rivojlanish tamoyillarini belgilab berganini alohida ta’kidlash shart emas. Biz «Mehrobdan chayon» romanining poetikasini o’rganish jarayonida o’zbek adabiyoti uchun yangi bo’lgan roman janrining shakllanish bosqichida adiblar oldida qanday muammolar ko’ndalang bulganini, roman janri qanday manbalardan oziqlanib, qanday omillarning mahsuli o’laroq maydonga kelganini, uning tushunilishidagi ijtimoiy-estetik ehtiyojning nimalardan iborat bo’lganini, dunyoning yangi romanchilik maktabiga asos solgan yozuvchi roman strukturasini qanday to’zganini, uning boshqa romanchilik maktablaridan farqi nimada ekanligini, yozuvchi o’z oldiga quygan maqsadini amalga oshirish uchun qanday yul va usullardan foydalanganini tekshirishni maqsad qilib oldik. Ushbu maqsad tadqiqot oldiga quyidagi vazifalarni o’tashni shart etib qo’yadi:

O’zbek tilshunosligida leksik-semantik guruh (LSG) larni o’rganish sohasida amalga oshirilgan ishlar bir qanchani tashkil etadi. Bu ishlarda prof.Qo’chqortoyevning “so’z ma’nosi va uning valentligi” kitobida o’zbek tilida nutq fe’lari izohi hamda lug’aviy birlik va uning ta’rifi, lug’aviy birlik semantikasi, leksik ma’no va uning mohiyati, o’zbek tilidagi nutq fe’llari semantikasi tahlil etiladi.

XX asr adabiyotida ko’zga ko’ringan yozuvchilardan biri Asqad Muxtor xisoblanadi. Asqad Muxtor adabiyotining deyarli hamma janrlarida maxorat bilan qalam tebratgan adabiyotimizga yangi mavzu, yangi obrazlar olib kirgani uchun ham, o’ziga yarasha o’rni va saloxiyati bor.

Fitratga qadar o’zbek adabiyotida qator dramatik asarlar yozilgan. Dramaturgiyamiz tarixida ular o’ziga yarasha o’rin tutadi. Biroq, jahon adabiyotidagi mezonlar talabiga javob bera oladigan milliy ruh va milliy g’oya bilan sug’orilgan, teran qahramonlar aks etgan bu turdagi yetuk asarlarning muallifi sifatida Fitrat o’zbek dramaturgiyasining asoschisi hisoblanadi.

Vatanimizda istiqlol e’lon qilinganda atoqli adibimiz Said Ahmad 72 yoshda edi. Keksa bo`lishiga qaramay bu ijodkor hammani lol qoldirib, xuddi yoshlardek yeng shimarib, g`ayrat-shijoat bilan ijodiy hamda ijtimoiy faoliyatini davom ettirdi. Mustaqillik sharofati yozuvchiga chinakam ilhom berdi. Said Ahmadning mustaqillikkacha bo`lgan ijodi namunalari ham tom ma’noda o`zbek adabiyotining nodir gavharlari qatoridan joy olishga ulgurgan edi.

Tog’ay Murodning “Otamdan qolgan dalalar” romanida bir o`zbek dehqoni sulolasining uch vakili — bobo, ota va o`g’il taqdiri timsolida o`zbek xalq ining istibdod ostida kechgan 130 yillik hayoti badiiy mahorat bilan ochib berilgan.

Keyingi yillar romanchiligining yuksalishda Tog’ay Murodning alohida o’rni mavjud. Adib 70-yillardayoq adabiyotimizga yorqin yulduz kabi kirib keldi. Uning ilk qissa va hikoyalari o’z davridayoq yuksak baholangan. Istedodli yozuvchi Tog’ay Murodning “Ot kishnagan oqshom” hikoya va qissalardan iborat ilk to’plamidagi xarakterlar yaratish san’atini hayot haqiqatini badiiy tahlil qilish va uslubini namoyon qila olgan adib sifatida nasrimiz yuksalishini yana bir cho’qqi sari etaklaganligi adabiy tanqidchilikda o’z ifodasini haqqoni bahosini olmoqda.