ФТИЗИАТРИЯ

ФТИЗИАТРИЯ (юн. phthisis — ориқлаш, дармонсизланиш ва iatreia — даволаш) — тиббиётнинг бир бўлими. Сишинг келиб чиқиш сабаблари, ривожланиш механизми, клиникморфологик аломатлари, даволаш, олдини олиш чораларини ўрганади. «Фтизиатрия» термини фанга Гиппократ томонидан киритилган. Фтизиатрия мустақил илмийамалий фан сифатида терапияцап ажралиб чиққан. Даволашпрофилактика муассасалари ва илмий тадқиқот интлари силга қарши курашни уюштирувчи ташкилий методик марказлар бўлиб, силга қарши диспансерлар, санаторийлар, касалхоналар ишини бошқариб туради, силнинг турли шаклларини даволаш, олдини олиш усулларини, шунингдек, Фтизиатриянинг назарий асосларини ишлаб чиқиш билан шуғулланади. Фтизиатрияда клиник, рентгенрадиологик, эндоскопик, эпидемиологик, функционал, ультратовуш текшируви, шунингдек, биокимёвий, бактериологик, иммунологик усуллар ва ҳ. к. қўлланади. Фтизиатриянинг фтизиохирургия, фтизиопедиатрия, фтизиоурология, фтизиогинекология сингари соҳалари бор. Ф. да гигиена ва санитария режими, сунъий пневмоторакс, симптоматик ва хирургик даводан ташқари махсус дори воситаларидан ҳам фойдаланилади.

1932 й. Самарқандда Сил касалликлари и. т. института ташкил этилиб, 1935 й. мазкур инт Тошкентга кўчирилган. Шундан бошлаб Ўзбекистонда силга қарши кураш ишлари анча кучайтирилди ва Фтизиатрия фанига асос солинди.

Фтизиатрия фани Ўзбекистонда асосан 40-й. лардан тез ривожланди. Бунда, асосан, Ўзбекистон Сил ин-ти ходимлари: акад. Ш. А. Алимов (илк бор сил касаллиги реабилитациясини ишлаб чиққан), проф. Р. А. Аъзамов, А. А. Саидаҳмедов, А. А. Калонхўжаев ва б. олиб борган илмий изланишлар ва кузатишлар мухим аҳамият касб этди. Шу инт ходимлари томонидан Ўзбекистонда силнинг тарқалиш даражаси, унинг сабаблари ўлка шароитларини ҳисобга олган ҳолда атрофлича ўрганилди. Силни аниқлаш ва даволашнинг янги усуллари, чунончи дориларни нафас йўллари орқали киритиш (ингаляция усули), кимёвий препаратларни организм иммунитетини оширувчи моддалар б-н бирга қўллаш (иммунокимётерапия), микроэлементлар ва витаминлар, шунингдек, меҳнат билан даволаш усуллари ишлаб чикилди ва кенг татбиқ этилди.

Кейинги йилларда республикада юзага келган экологик ўзгаришларни силнинг келиб чиқиши ва кечишига таъсири ҳамда беморларни даволаш усуллари устида илмий ишлар олиб борилди.

Ҳоз. кунда Фтизиатрияга оид и. т. лар пульмонология соҳаси билан бирга олиб борилмоқда. Бу илмий ишлар ва тадқиқотларга акад. А. М. Убайдуллаев, проф. Т. М. Қориев, СИ. Орифхонова, М. Э. Эшонхонов, Қ. М. Махаматов, Р. Ш. Ҳамроқулов, П. Х. Назиров, Г. А. Воҳидова, А. Б. Болтабоев, М. А. Иброҳимов, Д. З. Мухторов, К. Ғофуров ва б. катта хисса қўшмоқдалар. ТошТИ, СамТИ, Андижон тиббиёт инти, Тошкент врачлар малакасини ошириш ин-ти ва б. да Фтизиатрия кафедралари бор, улар сил касаллигининг олдини олиш, уни ўз вақтида аниклаш ва даволашнинг янги усуллари устида илмий изланишлар олиб бормоқдалар.

Абдулла Убайдуллаев.