ФИТОЦЕНОЛОГИЯ (фитоценоз ва…логия) — геоботаника ва биогеоценология бўлими (баъзан геоботаника синоними). Ўсимлик жамоалари, жамоа ҳосил қилувчи ўсимликларнинг ўзаро ва биоценозларнинг бошқа компонентлари билан алоқасини ўрганади. Фитоценология фитоценозларнинг ташкил тогтиши, алмашиниб туриши, ер юзасида тарқалиши ва таснифи билан ҳам шуғулланади. Фитоценологиянинг пайдо бўлиши 19-а. охирида ўсимлик қопламлари тўғрисидаги тушунчаларнинг ривожланиши билан боғлиқ.
Фитоценология бир неча йўналишда ривожланди. Немис олими А. Гумбольдт Ф. нинг географик йўналишини асослаб берган. Мазкур йўналишнинг ривожланишида рус олими В. В. Докучаев, рус геоботаниклари Г. Н. Висоцкий, А. Я. Гордягин, Б. А. Келлернинг хизматлари катта. 19-а. га келиб фитоценознинг тузилиши ҳақидаги материаллар тўпланди (австралиялик ботаниклар Й. Лоренц, 1858; А. Кернер, 1863; финляндиялик ботаник Р. Хульт, 1881 ва б.). ЗХалқаро ботаника конгрессидан (1910) кейин элементар таксономик бирлик сифатида ассоциация кабул қилинди, фитоценозларни ўрганиш ва ассоциацияларга ажратишда ҳар хил йўналишлар шаклланди.
Ердаги ўсимликларга оид экологик тадқиқотлар Г. Вальтер ишларида умумлаштирилган. Фитоценозларни ўрганишнинг биологик йўналишини швейцариялик ботаник О. П. Декандоль асослаб берди (1820, 1832). Бу йўналиш Ч. Дарвиннииг «Турларнинг келиб чиқиши» (1859) асари нашр этилгач, ривожлана бошлади. Декандоль ва Дарвин издошлари ўсимлик жамоаларининг таркиби, структураси ва ўзгариши . фақат иклим ва тупроқ шароити билан эмас, балки ўсимликлар ўртасидаги ўзаро муносабатлар билан ҳам белгиланишини кўрсатишган. 19-а. нинг 70—80-й. ларида мазкур йўналиш рус олимлари Н. Ф. Леваковский ва С. И. Коржинский, сўнгра (20-а. да) Г. Ф. Морозов ва В. Н. Сукачев ишларида ривожлантирилди. Фитоценозлардаги ўсимликлар ўзаро алоқасининг ўрганилиши эксперимент ал ь Ф. ни юзага келтирди.
Фитоценология ўсимликларнинг фақат табиий жамоасини эмас, инсон томонидан яратилган сунъий жамоаси (агроценозлар)ни ҳам ўрганади.
Фитоценологияда ўсимлик жамоаларини маршрут, стационар, экспериментал ва математик ўрганишдан, жумладан, математик моделлаштиришдан кенг фойдаланилади. Фитоценология — ўсимлик қопламларини муҳофаза қилиш, оқилона фойдаланиш, улар маҳсулдорлигини оширишнинг илмий асосларидан бири. Фитоценологияга оид тадқиқотлар ботаника, экология ва умумий биол. га оид илмий жур. ларда ёритилади.