ГНЕЙС (нем. Gneis) — гранитоид таркибли кристалли сланец. Чўкинди ва магматик жинсларнинг метаморфизмга учрашидан ҳосил бўлади. Ранги оқиш, кулранг, яшилсимон. Ички тузилиши гранобласт ва порфирбласт, ташқи тузилиши йўл-йўл («гнейссимон») массив кўринишида. Таркибида кварц, дала шпати, биотит, мусковит, амфибол, баъзан авгит бўлади. Бундан ташқари сланецда гранат, силлиманит, акцессор минераллардан апатит, циркон, сфен ҳамда рудали минераллар учрайди. Таркибидаги минералларга қараб Гнейслар биотитли, амфиболли, пироксенли, гранатли деб аталади. Гнейсни пайдо бўлишига кўра немис геологи К. Г. Розенбуш (1891) ортогнейс ва парагнейсга ажратган. Чўкинди жинсларнинг метаморфланишидан парагнейс, магматик тоғ жинсларининг метаморфланишидан ортогнейс ҳосил бўлади. Г. Ўзбекистонда Ҳисор тоғларининг жан.-шарқида, Султонувайс, Овминза тоғларида бор. РФ (Кола я. о.), Украина, Кавказ, Марказий Осиё ва б. жойларда кўп тарқалган. Токембрий даври жинсларида эса айниқса кўп. Шағал тайёрлашда, йўлка плиталарида ва бино пойдеворларини безашда кўп ишлатилади.